20 Μαΐου – Παγκόσμια Ημέρα Μετρολογίας

Η Παγκόσμια Ημέρα Μετρολογίας γιορτάζει κάθε χρόνο την υπογραφή της Σύμβασης του Μέτρου από εκπροσώπους δεκαεπτά εθνών στις 20 Μαΐου 1875. Η Σύμβαση έθεσε το πλαίσιο για παγκόσμια συνεργασία στην επιστήμη της μέτρησης και στη βιομηχανική, εμπορική και κοινωνική της εφαρμογή. Ο αρχικός στόχος της σύμβασης ήταν η παγκόσμια μετρητική ομοιομορφία, ένας στόχος που παραμένει εξίσου σημαντικός σήμερα, όπως ήταν το 1875. Το Διεθνές Γραφείο Σταθμών & Μέτρων (BIPM) που εδρεύει στις Σέβρες της Γαλλίας έχει υπό την αιγίδα του το Διεθνές Σύστημα Μονάδων (SI), το οποίο αποτελεί αφετηρία για κάθε μετρητική διαδικασία.

Τα εθνικά μετρολογικά ινστιτούτα (στη χώρα μας το Ελληνικό Ινστιτούτο Μετρολογίας για τα φυσικά μεγέθη, η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας για τις ιοντίζουσες ακτινοβολίες και για τα χημικά μεγέθη το Γενικό Χημείο του Κράτους) βρίσκονται στην κορυφή της πυραμίδας μέτρησης και παρέχουν τη σύνδεση με το Διεθνές Σύστημα Μονάδων μέσω ιχνηλάσιμων πρότυπων αναφοράς που διασφαλίζουν ότι πληρούνται οι κατάλληλες απαιτήσεις για την ακρίβεια και την εγκυρότητα των αναρίθμητων μετρήσεων που πραγματοποιούνται κάθε στιγμή στον πλανήτη. Ως αποτέλεσμα, σήμερα μπορούμε να μετρήσουμε, να συγκρίνουμε και να επικοι­νωνήσουμε για όλα σχεδόν τα μεγέθη με την απαραίτητη σαφήνεια.

Φέτος, η Παγκόσμια Ημέρα Μετρολογίας είναι, αναπόφευκτα, αφιερωμένη στην υγεία, στο πολυτιμότερο ανθρώπινο αγαθό. Καθημερινά, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη πραγματοποιούνται δισεκατομμύρια μετρήσεις που αφορούν σε διαγνωστικές και θεραπευτικές ανάγκες. Οι μετρήσεις αυτές μπορεί να είναι από φαινομενικά απλές εξετάσεις (όπως τα self-tests) ή να απαιτούν ειδικό εξοπλισμό (όπως τα μοριακά tests). Ο βαθμός δυσκολίας τους ποικίλει από μια απλή μέτρηση της θερμοκρασίας ή της πίεσης στο σπίτι, μια συνηθισμένη εξέταση αίματος στο βιοχημικό εργα­στήριο, έως περίπλοκες και εξαιρετικά ακριβείς απεικο­νιστικές δοκιμές σε εξειδικευμένες ακτινολογικές μονάδες (PET scan). Πολλές είναι και οι θεραπευτικές τεχνικές που εξαρτώνται άμεσα από την ακρίβεια του διαθέσιμου ιατροτεχνο­λογικού εξοπλισμού, όπως για παράδειγμα οι δόσεις της ακτινοβολίας, ή ο ρυθμός χορήγησης χημειο­θεραπευτικών φαρμάκων από μια δοσομετρική αντλία.  Σε ό,τι αφορά στις κλινικές μετρήσεις, τα διαθέσιμα πρότυπα αναφοράς παρέχουν στοιχεία για το βαθμό ισοδυναμίας με τον οποίο διαφορετικές αναλυτικές τεχνικές και προσεγγίσεις ποσοτικοποιούν (μετρούν) την ίδια αναλυόμενη ουσία. Επιτρέπουν έτσι λεπτομερή εκτίμηση της αβεβαιότητας (της “αμφιβολίας”) που σχετίζεται με διαφο­ρετικές μεθόδους ανάλυσης, έτσι ώστε τόσο η ακρίβεια όσο και η ορθότητά τους να μπορούν να γίνουν κατανοητές και κατ’ επέκταση να βελτιωθεί η αξιοπιστία τους.

Η ορθή ιατρική διάγνωση και η αποτελεσματική θεραπεία εξαρτώνται σε κρίσιμο βαθμό από ακριβείς, συγκρίσιμες και έγκαιρες κλινικές μετρήσεις. Λόγω του βιοχημικού τους χαρακτήρα, οι μετρήσεις στον ιατρικό τομέα είναι κατά κανόνα περίπλοκες, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις απουσιάζουν τα κατάλληλα πρότυπα που παρέχουν το κλειδί για τη συγκρισιμότητα. Φανταστείτε πόσο απαραίτητο είναι αυτό για την προσπάθεια αναβάθμισης της δημόσιας υγείας μέσω της προληπτικής ιατρικής, η οποία προϋποθέτει έγκυρα και συγκρίσιμα δεδομένα σε μακροπρόθεσμη βάση. Όταν ακόμη και αυτά καθεαυτά τα φυσιολογικά όρια των μετρούμενων παραμέτρων είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την ακρίβεια των μετρήσεων.

Με ευκαιρία την Παγκόσμια Ημέρα Μετρολογίας, η Κοινή Επιτροπή για την Ιχνηλασι­μότητα στην Εργαστηριακή Ιατρική (JCTLM, μέλος της οποίας είναι η Ελληνική Εταιρία Κλινικής Χημείας και Κλινικής Βιοχημείας) έχει αναρτήσει ορισμένα ενημερωτικά βίντεο που αναδεικνύουν τη σημασία των μετρολογικά ιχνηλάσιμων μετρήσεων για την υγεία μας στον ακόλουθο σύνδεσμο: https://www.bipm.org/en/committees/jc/jctlm/jctlm-wmd-2021

Η βελτιωμένη αναλυτική αξιοπιστία ουσιαστικά διασφαλίζει την ποιότητα των δεδομένων που χρησιμοποιούνται στη διαδικασία λήψης κλινικής απόφασης και μειώνει τον κίνδυνο σχετικών διαγνωστικών σφαλμάτων. Αποτελεί μια αόρατη ασπίδα που περιβάλλει τον πολίτη και προστατεύει την υγεία του. Αναμφίβολα, οι μετρήσεις που είναι μετρολογικά έγκυρες είναι και οικονομικά ωφέλιμες. Βελτιώνοντας δραστικά την ποιότητα μέτρησης, επιτυγχάνουμε σημαντική μείωση του κόστους για το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης. Μάλιστα, η επένδυση στην ποιότητα των κλινικών μετρήσεων δεν επιβάλλεται αποκλειστικά για λόγους υγείας: έχει αποδειχτεί ότι αποφέρει έως και τετραπλάσιο οικονομικό όφελος στο σύστημα υγείας και κατ’ επέκταση στον πολίτη.

Αποτελεί πλέον προαπαιτούμενο σχετικών ρυθμιστικών διατάξεων, όπως ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός in vitro Διαγνωστικών (IVDR), ότι όλες οι μετρήσεις στην εργαστηριακή ιατρική πρέπει να είναι μετρολογικά ιχνηλάσιμες σε παγκοσμίως αποδεκτά πρότυπα ώστε να είναι έγκυρες και συγκρίσιμες. Οι απαιτήσεις αυτές αφορούν σε όλες τις αναλυόμενες ουσίες, που ποικίλουν από τις (βιοχημικά) απλούστερες, όπως οι ηλεκτρολύτες στο αίμα, έως τους πολύπλοκους βιοδείκτες που μετρούνται για την έγκαιρη διάγνωση εξαιρετικά σοβαρών παθήσεων (όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας ή ο καρκίνος) ή μεταβολικών διαταραχών. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από την καθιέρωση μετρητικών διαδικασιών αναφοράς, οι οποίες γίνονται παγκόσμια αποδεκτές μέσω διεθνών συγκρίσεων μεταξύ των εθνικών μετρολογικών ινστιτούτων, στις οποίες λαμβάνει μέρος και η Χημική Υπηρεσία Μετρολογίας του Γενικού Χημείου του Κράτους, η οποία μετέχει επίσης στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Μετρολογίας για την Ιχνηλασιμότητα στην Εργαστηριακή Ιατρική (TRACE LAB MED), συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην ενίσχυση της αξιοπιστίας των κλινικών μετρήσεων. Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να επικοινωνήσετε απευθείας με τη Χημική Υπηρεσία Μετρολογίας.